-ਗੋਵਰਧਨ ਗੱਬੀ
ਸਿਆਣੇ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੰਗੇ ਗੁਆਂਢੀ ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਸਤੇ ਵਰਦਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਸਰਾਪ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਚਾਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਗੁਆਂਢੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦੇ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦੋਸਤ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਅਨੁਸਾਰ ਚੁਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਗੁਆਂਢੀ ਤੁਹਾਡੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। ਉਹ ਅਚਾਨਕ ਤੁਹਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

-ਸੂਬੇਦਾਰ ਸੋਹਨ ਲਾਲ ਭਾਮ
ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊ ਸਟਾਰ ਤੋਂ ਚਾਰ ਕੁ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਅਖਨੂਰ ਸੈਕਟਰ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਲੈ ਕੇ ਜੰਮੂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਰੋਡਵੇਜ਼ ਦੀ ਲਾਰੀ ਰਾਹੀਂ ਟਾਂਡਾ ਬਸ ਸਟੈਂਡ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਅੱਡੇ ਦੀ ਰੌਣਕ ਗਾਇਬ ਸੀ। ਇੱਕ ਖੋਖੇ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸ਼ਾਮ ਪੰਜ ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵੀ ਬਸ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਤਾਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਗੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ। ਵਕਤ ਦੀ ਕਮੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੈਂ ਬਸ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਸਾਮਾਨ ਚੁੱਕ ਕੇ ਜਲੰਧਰ-ਪਠਾਨਕੋਟ ਹਾਈਵੇ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜਾਣ ਲਈ

-ਮਨੀਸ਼ ਤਿਵਾੜੀ
ਵਾਸਤੂ ਕਲਾ ਲਈ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ ਦੀ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਖਿੱਚ ਸੀ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ 1933 ਵਿੱਚ ਨਾਜ਼ੀ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਇਮਾਰਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਜਰਮਨੀਆ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਬਰਲਿਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਸਾਲ 1920 ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਜਰਮਨੀਆ ਲਈ ਬਲਿਊ ਪ੍ਰਿੰਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਮੀਨ ਕਾਫ’ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਦੇ ਖਰੜੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਜਵੀਜ਼ ਦਿੱਤੀ

-ਵਿਨੀਤ ਨਾਰਾਇਣ
ਜਦੋਂ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ, ਕੋਵਿਡ ਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ, ਹਸਪਤਾਲ, ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਮੰਗ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਖਾਸ ਆਦਮੀ ਵੀ ਬੜੀ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ `ਚ ਭੱਜ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਦ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਕੁਝ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਆਸ ਜਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਗੀਤ ਮੁੜ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰਦੇ `ਤੇ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ, ਸੰਤੋਸ਼ ਆਨੰਦ, ਸ਼ੈਲੇਸ਼ ਲੋਢਾ ਆਦਿ ਨੇ ਗਾਇਆ ਹੈ। ਗੀਤ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ‘ਫਿਰ ਨਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰ ਲੇਂਗੇ' ਹੈ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਇਸ ਆਫਤ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਗੌਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ 2005 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ‘ਆਫਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਾਨੂੰਨ' ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਆਫਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਮੇਟੀਆਂ ਦੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ। ਉਕਤ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 2 (ਈ) ਹੇਠ ਆਫਤ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ

-ਆਕਾਰ ਪਟੇਲ
ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਮਕਸਦ ਕੀ ਹੈ? ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀ ਹੈ? ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ (ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਹੀਂ) ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਸੰਕਲਪ ਲਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ, ਆਰਥਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਨਿਆਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਵਾਂਗੇ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਵਿਚਾਰ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ

-ਜਤਿੰਦਰ ਪਨੂੰ
ਭਾਰਤ, ਤੂੰ ਭਰਮ ਦੇ ਵੱਡੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਿਆ ਹੈਂ। ਉਸ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਿਆ ਹੈਂ, ਜਿੱਥੇ ਹਊਮੈ ਦੇ ਭਰੇ ਭੜੋਲੇ ਵਰਗਾ ਇੱਕ ਆਗੂ ਬਾਕੀ ਸਭ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁਤਲੀਆਂ ਸਮਝ ਕੇ ਨਚਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਏਦਾਂ ਦਾ ਭਾਰਤ ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਨਾ ਖਾਣ ਲਈ ਕੁਝ ਮੰਗੇ, ਨਾ ਜੀਵਨ ਲੋੜਾਂ ਦਾ ਚੇਤਾ ਕਰੇ, ਨਾ ਮਹਾਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਕਰੋਪੀਆਂ ਦੇ ਵਕਤ ਉਸ ਰਾਹਤ ਦੀ ਆਸ ਕਰੇ, ਜਿਹੜੀ ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਰਾਜੇ ਵੀ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮਰਦੇ ਪਏ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਵੱਲ ਵੇਖਣ ਨਾਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਬਾਕੀ ਬਚੀਆਂ ਡੱਬ-ਖੜੱਬੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਆਪਣੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ

-ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਖੇਮਕਰਨੀ
ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਸਲਤਨਤ (ਰਾਜਧਾਨੀ) ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਖੇਤ ਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੀ ਫਸਲ ਬੀਜਦਾ ਹੈ। ਫਸਲ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਵਾੜ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਖੇਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਖੇਤ ਦਾ ਖੇਵਟ, ਖਤੌਨੀ ਤੇ ਖਸਰਾ ਨੰਬਰ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਆਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਖੇਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਉਸੇ ਦੇ ਖਾਸ-ਖਾਸ ਨੰਬਰਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

-ਸ਼ਮਾ ਸ਼ਰਮਾ
ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦੇਖਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਸਭ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਵਿੱਚ ਡਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰੈਪਰਸ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਨਸਾਰੀ ਵਾਲੇ ਤੱਕ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਬਣੇ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਉਂਝ ਆਪਣੇ ਮਾਲ ਨੂੰ ਡਰ ਵਿਖਾ ਕੇ ਵੇਚਣਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੁਨਾਫੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਪਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮਹਾਮਾਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕੀ ਕਹਿਣਾ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲਾ ਦੱਸ ਕੇ ਵੇਚ ਦਿਓ। ਡਰ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਜ਼ੋਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹੈ।

-ਪੂਨਮ ਆਈ ਕੌਸ਼ਿਸ਼
ਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹੀ ਮਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਹਸਪਤਾਲ ਤੇ ਬੈਡ ਦੀ ਕੀ ਤੁੱਕ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਜਨਕ ਤੇ ਬੇਕਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਅਤੇ ਗੁੱਸਾ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ, ਯੂ ਪੀ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ 140 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਅਕਤੀ ਦਮ ਤੋੜ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪੀੜਤ ਲੋਕ ਭੀਖ ਮੰਗਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਾਸ਼ਾਂ ਸਾੜਨ ਲਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਬਚੀ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਕੌੜੀ ਸੱਚਾਈ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।

-ਜਤਿੰਦਰ ਪਨੂੰ
ਮਹਾਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮੱਥਾ ਬਹੁਤ ਵਾਰੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਓਦੋਂ ਵੀ ਲੱਗਦਾ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਹਾਲੇ ਅੱਜ ਵਾਲਾ ਕੈਲੰਡਰ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ। ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਲੋਹਾ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਅੰਤ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਜਿੱਤਦਾ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਰਿਹਾ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਇਸ ਭੇੜ ਲਈ ਸਾਂਝੇ ਯਤਨ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਖਿੱਲਰੇ-ਪੁੱਲਰੇ ਵੀ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਉਣ ਮਗਰੋਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹੋਂਦ ਕਾਇਮ