-ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਅਜੀਤ
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਚੀਫ ਸੈਕਟਰੀ ਰੂਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਲੰਗਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਉੱਤੇ ਜਿਹੜਾ ਜੀ ਐੱਸ ਟੀ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਵਜੋਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਭੇਜੀ 67 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਿਸ਼ਤ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ, 57.45 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਲ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਅਦਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜੀ ਐੱਸ ਟੀ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਇਹ ਰਕਮ ਜੀ ਐੱਸ ਟੀ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਦੀ ‘ਪੂਰਤੀ’ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉੱਤੇ ‘ਗ੍ਰਾਂਟ’ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਿਆਂ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਜੀ ਐੱਸ ਟੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੀ ਆ ਗਈਆਂ, ਜੋ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਚੱਲਦੇ ਲੰਗਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਲੰਗਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਜੀ ਐਸ ਟੀ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।
ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵਧੇ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸੇਵਾ ਭੋਜ ਯੋਜਨਾ ਹੇਠ 2018-19 ਅਤੇ 2019-20 ਲਈ ਦੋ ਸਾਲਾ ਸਹਾਇਤਾ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਮੁਤਾਬਕ ਚੈਰੀਟੇਬਲ (ਧਾਰਮਿਕ) ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸੇਵਾ ਭੋਜ ਲਈ ਖਰੀਦੀਆਂ ਗਈਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਉਤੇ ਦਿੱਤੇ ਜੀ ਐੱਸ ਟੀ ਦੀ ਪੂਰਤੀ (ਨਾ ਕਿ ਵਾਪਸੀ) ਲਈ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਆਰਥਿਕ ਗ੍ਰਾਂਟ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਲਾਭ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਚਾਹਵਾਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਿਯਮਾਂ ਹੇਠ ਖੁਦ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰਡ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਭੋਜ ਲਈ ਖਰੀਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਉਤੇ ਅਦਾ ਕੀਤੇ ਜੀ ਐੱਸ ਟੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਪੂਰੇ ਵੇਰਵੇ ਦੇਣੇ ਪੈਣਗੇ ਤਾਂ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਗ੍ਰਾਂਟ ਦੀ ਰਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਇਆ ਕਰੇਗੀ।
ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਧਾਰਮਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਅਜਿਹੀ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਜਾਂ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਗਰਾਂਟ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨਾ ਭੀਖ ਮੰਗਣ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਅਜਿਹੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਆਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਗਤ, ਪਾਛੇ ਸੰਗਤ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਮ ਸੰਗਤ ਨਾਲ ਪੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਲੰਗਰ ਛਕਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਓਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਲੰਗਰ ਸੰਗਤ ਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਸਵੰਧ ਨਾਲ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਰੋਕ ਦੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਈ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਥਾਪਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ 'ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਬਾਦਲ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਲੰਗਰ ਲਈ (ਸੇਵਾ ਭੋਜ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉਤੇ) ਸਰਕਾਰੀ ਵਿੱਤੀ ਮਦਦ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਫ ਉਲੰਘਣ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਅਜਿਹਾ ਸਿਰਫ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਬਾਦਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹੀ ਨਿੱਜੀ ਸਵਾਰਥ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਇੰਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ 550 ਸਾਲਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਅਨੋਖੀ ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾਇਕ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਇਮਲੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ ਕਿ 55 ਸਾਲਾ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ, ਜਿਹੜੇ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸਮਰਥ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ, ਤੱਕ ‘ਗੁਰੂ ਕਾ ਲੰਗਰ' ਪੁਚਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਵਰਨਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ 35 ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਸੇਵਾ ਅਜੇ ਸੱਤ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਇਮਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਟਮਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿਪਲੀਆਰਾਓ, ਖਾਲਸਾਬਾਗ, ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ 24 ਘੰਟੇ ਲੰਗਰ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ ਸੱਤਰ ਹਜ਼ਾਰ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਪਿਛਲੇ 15 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਭਲਾਈ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਹੇਠ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਪੰਜ ਤਰੀਕ ਤੱਕ ਲੋੜਵੰਦ ਅਤੇ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ 500 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦਾ ਰਾਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।