-ਸੰਜੀਵ ਗੈਰ 
ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਲ 2002-03 ਦੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਆਰ ਐਸ ਡੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਬੀ ਏ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰੇ ਦੋਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਰਾਣਾ ਇਕ ਦਿਨ ਵਰ੍ਹਦੇ ਮੀਂਹ ਵਿੱਚ ਕਾਲਜ ਪਹੁੰਚੇ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹੁਤਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਓਦੋਂ ਸਾਡੇ ਕਾਲਜ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਦੀ ਹਾਲਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ 

-ਵਕੀਲ ਅਹਿਮਦ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸੁਣਿਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਚਿੰਤਤ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ 2019 ਵਿੱਚ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਉਤੇ ਵਿਅੰਗ ਹੋਏ ਤਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਹਮਦਰਦੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ 'ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ 

-ਵਿਵੇਕ ਕਾਟਜੂ 
ਨਾਰਵੇ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਲ ਮਾਗਨੇ ਬੋਂਦੇਵਿਕ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਹੁਰੀਅਤ ਨੇਤਾ ਸਈਅਦ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਗਿਲਾਨੀ, ਮੀਰਵਾਇਜ਼ ਉਮਰ ਫਾਰੂਕ ਅਤੇ ਯਾਸੀਨ ਮਲਿਕ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਬਾਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਚੈਂਬਰ ਆਫ ਬਿਜ਼ਨੈਸ ਐਂਡ ਇੰਡਸਟਰੀ ਦੇ 

-ਪੂਨਮ ਆਈ ਕੌਸ਼ਿਸ਼
‘‘ਜੇ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਤਾਂ ਸੱਜਾਦ ਲੋਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਦੀ, ਮੈਂ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਇੱਕ ਬੇਈਮਾਨ ਆਦਮੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਇਹ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ। ਅੱਜ ਇਹ ਜੋ ਗਾਲ੍ਹ ਦੇਣਗੇ ਤਾਂ ਦੇਣ, ਪਰ ਮੈਂ ਕਨਵਿੰਸ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਸਹੀ ਕੀਤਾ?” ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਸਤਿਆਪਾਲ ਮਲਿਕ ਦੇ ਹਨ। ਇਹੋ ਨਹੀਂ, ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਦੋਂ ਤਬਾਦਲਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਨੌਕਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗੀ, ਤਬਾਦਲੇ ਦਾ ਖਤਰਾ।”

-ਸ਼ਸ਼ੀ ਲਤਾ
ਸਵੇਰੇ ਉਠ ਕੇ ਗੇਟ ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਹਾਂ ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਉੱਤੇ ਨਗਰ ਪਾਲਿਕਾ ਦੀ ਟੂਟੀ ਤੋਂ ਰੁਲਦੂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਾਲਟੀ ਭਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਟੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਿਕਸ਼ਾ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਧੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁੱਕੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਗੱਦੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਰਿਕਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਨਹਾ ਧੋ ਕੇ ਸਾਫ ਸੁਥਰੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ, ਮੋਢੇ ਉੱਤੇ ਪਰਨਾ ਰੱਖ 

-ਲੋਕੇਸ਼ ਭਾਰਦਵਾਜ 
ਸਮਾਂ ਇਕ ਏਦਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਿਆਣੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਾਂ ਵੱਡਿਆਂ-ਵੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣੀ ਹੋਈ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹੋ ਹਕੀਕਤ ਹੈ। ਸਮਾਂ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਤੋਂ

-ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਲਖਣਪੁਰੀ 
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਗਾਮੀ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ 50 ਫੀਸਦੀ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਔਰਤ ਦੇ ਮਾਣ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਵੱਲ ਠੋਸ ਕਦਮ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਸ ਕਦਮ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਔਰਤ ਨੂੰ ਹੋਵੇਗਾ? ਕੀ ਔਰਤ ਆਪਣੀ ਗੁਲਾਮੀ, ਬੇਵੱਸੀ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਸਕੇਗੀ? ਕੀ ਔਰਤ ਵੀ ਮਰਦ ਵਾਂਗ ਕੋਰਟ ਕਚਹਿਰੀ, ਸੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਜਾਂ ਝਗੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਬੇੜ ਸਕੇਗੀ? ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਵਾਲ ਹਨ, ਜੋ ਔਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਬਾਰੇ ਸ਼ੰਕਾ 

-ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ 
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ ਨੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲਾਂਘੇ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖ ਕੇ ਜੋ ਪੁੰਨ ਖੱਟਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਮੈਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਭਾਵੁਕ ਹਾਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਵੱਡੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮਿਲ ਗਈ ਹੋਵੇ। ਦੂਜੇ ਪਲ ਭਾਰਤੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਬੇਥੱਵ੍ਹੀ ਕੱਟੜ ਤੇ ਨਫਰਤ ਭਰੀ 

-ਪ੍ਰੋ. ਹਮਦਰਦਵੀਰ ਨੌਸ਼ਹਿਰਵੀ 
ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਕਿਨਾਰੇ ਕਰੋੜਪਤੀਆਂ ਨੇ ‘ਗਰੁੱਪ ਆਫ ਕਾਲਜਿਜ਼' ਖੋਲ੍ਹੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਲਿਸ਼-ਲਿਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਚੌੜੇ-ਚੌੜੇ ਘਾਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨ, ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੀਆਂ ਫੁੱਲ ਕਿਆਰੀਆਂ। ਬਾਹਰੋਂ ਟਹਿਕਦੇ ਹੋਏ, ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ੇ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ। ਨਾ ਕੋਈ ਘਾਹ ਉਤੇ ਤੁਰਦਾ, ਨਾ ਕੋਈ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਫੁੱਲਾਂ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਢਾਕ ਨਾਲ ਲਾਈਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਭਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਟੁੱਟੀ-ਫੁੱਟੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਗੁਫਤਗੂ ਤੇ ਉਖੜੀ ਹੋਈ ਚਾਲ।

-ਜਤਿੰਦਰ ਪਨੂੰ

ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਅਤੇ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਨਸੀਬ ਹੋਣ ਜਾਂ ਨਾ, ਬੋਲਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦੀ ਇੱਕ ਵੰਨਗੀ ਦਸ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਓਦੋਂ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਨਿਊਜ਼ ਚੈਨਲ ਦੇ ਬਹੁ-ਚਰਚਿਤ ਐਂਕਰ