-ਕਰਨਲ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਂ
ਲੋਕ ਗਾਇਕ ਲਾਲ ਚੰੰਦ ‘ਯਮਲਾ ਜੱਟ' ਦੇ ਗਾਏ ਅਮਰ ਗੀਤ ਦੀ ਸਤਰ ਇੱਕ ਨਹੋਰਾ ਅਤੇ ਪਛਤਾਵਾ ਇਕਮਿਕ ਕਰ ਕੇ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਹੱਕੀ ਚੀਜ਼ ਜਾਂ ਉਮਰਾਂ ਦੇ ਭਰੋਸੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਉਲਟਫ਼ੇਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪੱਲੇ ਪਛਤਾਵਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਬਦਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਝੋਰੇ ਅਤੇ ਸਵਾਲ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਇਥੇ ਪਿਆਰ 'ਚ ਹੋਏ ਧੋਖੇ ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ 1971 ਦੀ ਜਿੱਤ ਕੇ ਹਾਰੀ ਜੰਗ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਜੰਗ ਜਿੱਤ ਲਈ, ਖੂਬ ਨਾਂ ਖੱਟਿਆ ਫੌਜ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀਆਂ 

-ਮੂਰਤੀ ਕੌਰ
ਜਵਾਹਰਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਜੇ ਐਨ ਯੂ) ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਉਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਮ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਅੰਦਰ ਜੋ ਹਾਲਾਤ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਤਬਕੇ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹਨ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਲਾਤ ਹਿਲਟਰ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੇ ‘ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦਾ ਗੌਰਵ ਵਧਾਉਣ' ਲਈ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦਾ ਸਫ਼ਾਇਆ ਕੀਤਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਜਿਹੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਖਾਸ ਫਿਰਕੇ ਨੂੰ 

-ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੜਕਨਾਮਾ
ਦੋਸਤੋ! ਕਲੱਕਤਾ ਮਹਾਂਨਗਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਦੇਰ ਸਵੇਰ ਕਿਸੇ ਡਰਾਉਣੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਸੀ। ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਖੂੰਖਾਰ ਜਾਨਵਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਦੇ ਰਾਹੋਂ ਭਟਕ ਕੇ ਕਿਸੇ ਜੰਗਲੀ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਅੜਿੱਕੇ ਆ ਜਾਂਦੇ ਸਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਵੀ ਰੌਂਗਟੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਲੜਦੇ ਫ਼ੌਜੀ ਵਾਂਗ ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਵੀ ਹਥੇਲੀ 

-ਜੱਗਾ ਸਿੰਘ ਆਦਮਕੇ
ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਕੁਦਰਤ, ਰੁੱਤਾਂ, ਰੁੱਖਾਂ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਤੇ ਮਨੁੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇੇ ਵਿੱਚ ਸਮੋਈ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੰਛੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੰਛੀ ਹੈ ਕੰੂਜ। ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ 

-ਯਸ਼ਪਾਲ ਸਿੰਘ
ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਬਹੁਤ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਆਜ਼ਾਦ ਪ੍ਰੈਸ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਘਟਨਾ ਹੁੰਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਸੜਕ ਜਾਮ, ਘਿਰਾਓ, ਧਰਨਾ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਆਦਿ ਆਮ ਗੱਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਦਬਾਅ ਇੰਨਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਛੋਟੀ-ਮੋਟੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਬਣਾ ਕੇ ਧਰਨਾ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਕਦੇ-ਕਦਾਈ ਤਾਂ ਇਹ ਧਰਨਾ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

-ਵਿਪਿਨ ਪੱਬੀ
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਤੇੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਭਰਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਕਾਰਕ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾ ਰਹੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਕਸ ਉੱਤੇ ਪਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਭਾਰਤੀ ਅਰਬ-ਵਿਵਸਥਾ ਉਦਾਸੀ ਦੇ ਦੌਰ 'ਚ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਕਈ ਮੋਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਬੈਠੀ ਹੈ ਅਤੇ ਏਦਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸੰਕਟ ਦੂਜੇ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਧਿਆਨ ਭਟਕਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰ 

-ਹਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਾਇਰ
ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਈ-ਵੇਸਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਐਨਾਲੌਗ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਥਾਂ ਡਿਜੀਟਲ ਤਕਨੀਕ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲਈ ਵਸਤਾਂ ਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸਰਕਟਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਬਹੁਤ ਵਧੀ ਹੈ। ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸਰਕਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਤੇ ਇਨਾਂ ਦੇ ਸੜਨ ਨਾਲ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦਾ ਕੂੜਾ ਈ-ਵੇਸਟ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਈ-ਵੇਸਟ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਵਾਲੇ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਲੈਪਟਾਪ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ, 

-ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ ਮੋਗਾ
ਦੋ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਡੀ ਰਾਹੀਂ ਮੋਗੇ ਤੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਂ। ਸੜਕ 'ਤੇ ਵਾਹਨ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਇੱਕ ਲਾਈਨ 'ਚ ਅੱਠ ਜਾਂ ਦਸ ਗੱਡੀਆਂ ਦੌੜ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਨੀਲੋਂ ਪੁਲ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮੂਹਰਲੀ ਗੱਡੀ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਪਾਸੇ ਕਰ ਕੇ ਗੱਡੀ ਰੋਕੀ ਅਤੇ 

-ਜਤਿੰਦਰ ਪਨੂੰ
ਹਾਲਾਤ ਇਸ ਵਕਤ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੀ ਚੰਗੇ ਨਹੀਂ ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੀ ਸੁਖਾਵੇਂ ਨਹੀਂ। ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਸੋਧ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਰਾਹ ਵੀ ਫੜ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਹਲੀ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਟਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਲਹਿਰ ਹੋਰ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹਿੰਸਾ ਬਾਰੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪੁਲਸ

-ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਸੋਮਲ
ਸਾਡੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਏ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਧੰਨ-ਧੰਨ ਹੋ ਜਾਈਦਾ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ‘ਸੰਜਮ', ‘ਸਹਿਜ' ਅਤੇ ‘ਉੱਦਮ' ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ‘ਉੱਦਮ’' ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਬੰਦਾ ਹਾਰਾਂ ਦਾ ਭੰਨਿਆ ਹੋਵੇ, ਲੱਖ ਢੇਰੀ ਢਾਹ ਕੇ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇ, ਬਸ ਉੱਦਮ ਕਰਨ ਦਾ ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੋਤੇ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਜਾਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।