-ਹਰਵਿੰਦਰ ਭੰਡਾਲ
ਆਪਣੀਆਂ ਸੁਚੇਤ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਕਾਰਨ ਬੰਦਾ ਇਸ ਗ੍ਰਹਿ ਉੱਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਸਹਿ-ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ਼ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇਸ ਨੇ ਸਾਂਝੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ-ਸਿਆਸੀ ਆਧਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਸਾਂਝੀ ਪਛਾਣ ਨੇ ਜਾਤੀ, ਧਰਮ, ਵਰਣ, ਰਾਸ਼ਟਰ ਆਦਿ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਸਾਂਝੀ ਆਰਥਿਕ ਪਛਾਣ ਅਰਥਚਾਰੇ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਵੱਖ ਵੱਖ ਜਮਾਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਜੁੜਦੀ ਹੈ। ਸਾਂ

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਦਰਬਾਰੀ ਲਾਲ
1971 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਜੰਗੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਰਫ 13 ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਇਹ ਜੰਗ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਸਾਬਿਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਜੰਗ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਸਵਰਗੀ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਸੈਮ ਮਾਣਕ ਸ਼ਾਅ ਦੀ ਵਿਵੇਕ ਪੂਰਨ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਕੁਸ਼ਲ ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬੜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਨ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ 

-ਵਕੀਲ ਅਹਿਮਦ
ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਪਾਰੀ 'ਚ ਲੜਖੜਾ ਗਈ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਮਈ 2019 ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਪੰਜ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਜਨਤਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੱਗਿਆ ਜਿਹਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਜਨਤਾ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 2014 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਮਤਕਾਰ ਮੰਨ ਕੇ ਵੋਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ, ਉਥੇ ਦੂਜੀ ਪਾਰੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੋਰ ਵੱਧ ਆਸਾਂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਜਨਤਾ ਨੂੰ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬ, ਮਜ਼ਦੂਰ, 

-ਭਾਰਤ ਭੂਸ਼ਨ ਆਜ਼ਾਦ
ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਦੇਸ਼ 'ਚ ‘ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ' ਉਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਲਗਾਮ ਕੱਸਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਨ 1867 ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਪੀ ਆਰ ਬੀ (ਪ੍ਰੈਸ ਤੇ ਪੁਸਤਕ) ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਐਕਟ 'ਚ ਸੋਧ ਕਰ ਕੇ ਨਵਾਂ ਆਰ ਪੀ ਪੀ (ਪ੍ਰੈਸ ਅਤੇ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ) ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਾਨੂੰਨ 2019 ਦਾ ਖਰੜਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਜਨਤਕ ਕੀਤੇ ਇਸ ਖਰੜੇ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਅੰਦਰ ਸੁਝਾਅ ਮੰਗੇ ਗਏ ਹਨ। ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਝਾਵਾਂ ਉਤੇ ਵਿਚਾਰ ਪਿੱਛੋਂ ਖਰੜੇ ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਕੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦਾ ਅਮਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।

-ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਡਾ. ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬੀਬੀ ਉਤਰ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ 5 ਦਸੰਬਰ 1872 ਈ. ਨੂੰ ਕੱਟੜਾ ਗਰਬਾ ਸਿੰਘ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਹੋਮਿਓਪੈਥੀ ਦੇ ਮਾਹਰ ਸਨ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਨਾ ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਗਿਆਨੀ ਸਕੂੂਲ ਦੇ ਵਿਦਾਵਾਨ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ 

-ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸਵੈਚ
ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ‘ਛੱਜ ਤਾਂ ਬੋਲੇ, ਛਾਨਣੀ ਕਿਉਂ ਬੋਲੇ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਨੌਂ ਸੌ ਛੇਕ`, ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਕਹਾਵਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ‘ਛਾਨਣੀ ਨੂੰ ਛੱਡੋ, ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਤਾਂ ਛੱਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ।` ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਦੌੜ ਨੇ ਵਿਚਾਰੇ ਛੱਜ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਜੋਗਾ ਛੱਡਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲੱਖੇਵਾਲੀ

ਥੜ੍ਹਿਆਂ ਬਾਝ ਨਾ ਸੋਂਹਦੇ ਪਿੱਪਲ
ਫੁੱਲਾਂ ਬਾਝ ਫਲਾਹੀਆਂ।
ਲੋਕ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਇਹ ਝਲਕ ਸ਼ਾਇਦ ਅੱਜ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਰੁੱਖਾਂ ਹੇਠ ਥੜ੍ਹਿਆਂ ਉੱਪਰ ਰਲ ਬੈਠ ਵਕਤ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਘਟਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚਲਾ ਸਹਿ-ਚਾਰ ਤੇ ਮੋਹ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਘਟਣ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਘਰੀਂ ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਹੇਠ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ ਸਜਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ, ਉਹ ਵੀ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਲੋਪ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਦਿ ਪੱਖਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰੁੱਖ ਫਲਾਹੀ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਲੱਭਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਆਮ ਹੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਨਿੰਮ, ਕਿੱਕਰ ਵਾਂਗ ਪਹਿਲਾਂ ਫਲਾਹੀ ਦੀ ਦਾਤਣ ਕਰਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਆਮ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਲੋਕ ਬੋਲੀ ਬਾਖੂਬੀ ਭਰਦੀ ਹੈ:

-ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤਾ ਚਾਵਲਾ
ਪਿਛਲੇ ਤਕਰੀਬਨ ਵੀਹ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਪੁੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਮਗਰੋਂ ਗੱਠਜੋੜ, ਫਿਰ ਚੋਣਾਂ ਮਗਰੋਂ ਹੋਈ ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਮੇਲ-ਬੇਮੇਲ ਗੱਠਜੋੜ, ਇਲਜ਼ਾਮ ਤਰਾਸ਼ੀ ਵੀ ਸਿਆਸੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗ ਕੇ ਅਤਿ ਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਆਖਰ ਉਹੀ ਹੋਇਆ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦਾ ਕਤਲ। ਇਹ ਨਿਯਮ ਕੋਈ ਇੱਕ ਪਾਰਟੀ ਨਹੀਂ ਆਪਣਾਉਂਦੀ, ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਮੌਕਾ ਦੇਖਦੀਆਂ ਹਨ। 

-ਸੰਜੇ ਗੁਪਤ
ਆਖਰ ਉਧਵ ਠਾਕਰੇ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ (ਐੱਨ ਸੀ ਪੀ) ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਭਰੋਸੇ ਦਾ ਵੋਟ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਤੇ ਹਫਤੇ ਇਸ ਕੁਰਸੀ 'ਤੇ ਬੈਠਣਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਇਸ ਲਈ ਹੋਈ ਕਿ ਇੱਕ ਅਣਕਿਆਸੇ ਘਟਨਾ ਚੱਕਰ ਤਹਿਤ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਦੇਵੇਂਦਰ ਫੜਨਵੀਸ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਲਈ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਐਨ ਸੀ ਪੀ ਦੇ ਅਜੀਤ ਪਵਾਰ ਦਾ ਚੁੱਪ 

-ਵਿਪਿਨ ਪੱਬੀ
ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਲੰਘਦਾ, ਜਦੋਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਜਾਣਾ, ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ 'ਚ ਮੰਦੀ ਅਤੇ ਕਰੰਸੀ ਪਸਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੀ ਚਰਚਾ ਨਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਸਥਿਰਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਹਾਲਾਤ ਦਿਨ ਬ ਦਿਨ ਵਿਗੜਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਨੋਟਬੰਦੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੀਜੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਅਜੇ ਲੰਘੀ ਹੈ, ਅਜੇ ਤੱਕ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤ ਲਈ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਸੁਸਤ ਰਫਤਾਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਮੰਦੀ 'ਤੇ ਅਣਉਚਿਤ