-ਪੂੁਰਨ ਚੰਦ ਸਰੀਨ
ਇਹ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਮਾਣ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਸੰਜਮ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅਣਦੇਖੀ, ਅਣਜਾਣ ਬੀਮਾਰੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਘੱਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਰਾਹਤ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਪਟੜੀ 'ਤੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਗਲਤੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਬੀਮਾਰੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਇਸ ਦਾ ਫੈਲਾਅ ਰੁਕ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾਂਗੇ।

-ਮੋਹਨ ਸ਼ਰਮਾ
ਗੱਲ 1997-98 ਦੀ ਹੈ। ਓਦੋਂ ਮੈਂ ਸੰਗਰੂਰ ਦਾ ਸੀਨੀਅਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬੱਚਤ ਅਫ਼ਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਸਾਂ। ਰੋਸ ਧਰਨਿਆਂ, ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਦਾ ਐਨ ਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਮੰਤਰੀਆਂ ਦਾ ਘਿਰਾਉ ਤੱਕ ਕਰਨ ਦੀ ਨੌਬਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੇ ਝੰਬੇ ਪਏ ਟਰੇਂਡ ਅਧਿਆਪਕ ਟੈਂਕੀਆਂ ਉਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਗਿੜਗਿੜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਅੱਜ ਵਾਲੀ ਭਟਕਣਾ, ਮਾਯੂਸੀ, ਗੁਰਬਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਈ ਅਤੇ ਨਾ ਤਪਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਉਤੇ ਬੱਚੇ ਗੋਦੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਸ ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੂਰ ਅੰਦੇਸ਼ੀ ਮੰਤਰੀ ਜਾਂ 

-ਪ੍ਰੀਤਮਾ ਦੋਮੇਲ
ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਦਹਾਕਾ ਅਜੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਸ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਸ਼ਾਦੀ ਹੁੰਦੇ ਸਾਰ ਫੌਜੀ ਪਤੀ ਤੰਗਧਾਰ (ਕਸ਼ਮੀਰ) ਦੀਆਂ ਉਚੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਉਤੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਜਾ ਬੈਠਾ। ਉਦੋਂ ਬੜੇ ਚੰਗੇ ਵੇਲੇ ਸਨ। ਫੀਲਡ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਨਵੇਂ ਵਿਆਹੇ ਅਫਸਰਾਂ ਦੇ ਸੀ ਓ (ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਅਫਸਰ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਛੋਟੇ-ਮੋਟੇ ਕੋਰਸ 'ਤੇ ਭੇਜ ਦਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੀ ਓ ਨੇ ਬੀ ਐਸ ਡਬਲਯੂ ਕੋਰਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਮਹੂ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਬਈ ਮੈਂ ਤਿਆਰ ਰਹਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਮਹੂ ਚਲੇ ਜਾਣਗੇ। ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਹੱਦ ਨਾ ਰਹੀ। ਮੈਂ ਹਰਿਆਣਾ 'ਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਕੁਝ 

-ਪ੍ਰਿੰ. ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ

ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਚਲੇ ਜਾਣ ਪਿੱਛੋਂ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਤੇ ਫਿਰੰਗੀਆਂ ਦਾ ਜੰਗਨਾਮਾ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਾਂਗ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਚੜ੍ਹ ਗਈਆਂ। ਉਹ ਅਜੋਕੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿਚ ਵੀ ਯਾਦ ਕਰ ਲੈਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ: ‘ਪਿੱਛੋਂ ਬੈਠ ਸਰਦਾਰਾਂ ਗੁਰਮਤਾ ਕੀਤਾ, ਕੋਈ ਅਕਲ ਦਾ ਕਰੋ ਇਲਾਜ ਯਾਰੋ…।’

-ਕਰਣ ਥਾਪਰ

ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਹੈ। ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਵਿਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਨਿਗੂਣੀ ਜਾਂ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਣ ਯੋਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਆਣਪ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਦੋ ਖੇਤਰ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਨਿਯਮਿਤ ਤੇ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਚਿਤ ਹੈ, ਉਹ ਉਮਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅਸੀਂ ਕਾਨੂੰਨੀ 

-ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਸਾਂ, ਪੁਲਸ ਨੇ ਕਦੇ ਪਿੰਡ ਗੇੜਾ ਮਾਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਰਾਹ-ਵਾਟੇ ਜਾਂਦਿਆਂ ਸਾਈਕਲ ਵਿੱਚ ਡੰਡਾ ਫਸਾ ਪੁਲਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਘੁੰਮਦੇ ਕਈ ਵਾਰ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਰਹੇ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈਂਡਲਾਈਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੇ। ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇਣ ਲਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੁੰ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਤੁਰ ਕੇ ਜਾਂ ਸਾਈਕਲ ਉਤੇ। ਫਿਰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਾ ਕੇ ਕਿਤੇ ਪੁਲਸ ਵਾਲਾ ਆਉਂਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੁਲਸ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਘਰਾਂ ਜਾਂ ਵਾੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਲੁਕਦੇ ਸੀ।

-ਜਤਿੰਦਰ ਪਨੂੰ
ਸਾਰਾ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨਿਆਂ ਪਾਲਿਕਾ ਉੱਤੇ ਪੂਰਾ ਭਰੋਸਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਵਰਗਾ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਇਹ ਗੱਲ ਕਹੇ ਜਾਂ ਨਾ ਕਹੇ, ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਖਾਸ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਬੜੀ ਵਾਰ ਸੁਣ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹਾਥੀ ਦੇ ਦੰਦ ਖਾਣ ਦੇ ਹੋਰ ਅਤੇ ਵਿਖਾਉਣ ਦੇ ਹੋਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ 

-ਟੀ ਜੇ ਐਸ ਜਾਰਜ
ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਭਰੋਸੇ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਖਾਲੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਅਣਸੁਣੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਟਰੰਪ ਉਹ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਖੀ ਨੇ ਟਰੰਪ ਵਾਂਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਨਤੀਜਾ ਸਿਰਫ ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਡਾਵਾਂਡੋਲ ਹੋਣਾ ਨਹੀਂ, ਉਥੇ ਇੱਕ ਗਰੁੱਪ ਵੱਲੋਂ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਰੀਰਕ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਕੈਪੀਟੋਲ ਹਿਲ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਰਜਿੰਦਰ ਮੋਹਨ ਸ਼ਰਮਾ
ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸੜਕੀ ਆਵਾਜਾਈ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾਵਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਨੁੱਕਰ ਤੋਂ ਦੂੁਸਰੀ ਨੁੱਕਰ ਉੱਤੇ ਆਉਣ-ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਦਰ ਵੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਜਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੜਕੀ ਨੈਟਵਰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਨੁੱਕਰ ਕਿਸੇ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਂਜ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਸੜਕਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਉੱਤੇ ਲਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਧਨ ਸੜਕ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦੀ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਜਾਂ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਾਪ੍ਰਵਾਹੀ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਖੋਰਾ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। 

-ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਰਹਿੰਦ
ਲੋਹੜੀ ਪੋਹ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਦਿਨ ਬਾਰਾਂ ਜਾਂ ਤੇਰਾਂ ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਧੂਣੀਆਂ ਪੋਹ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਸਾਰ, ਭਾਵ ਅੱਧੇ ਕੁ ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਸੇਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਲੋਹੜੀ ਮੌਕੇ ਬਾਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਧੂਣੀਆਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ ਬੜਾ ਸਾਦਾ ਅਤੇ ਮਿਲਵਰਤਣ ਵਾਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅੱਜ ਵੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਵਾਂਗ 'ਕੱਲੋ-ਮੱਲ੍ਹੜੇ' ਜਿਹੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਦੋ-ਚਾਰ ਘਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਰਲ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਵੇ ਨਾਲੋਂ