-ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਰਹਿੰਦ
ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਰਚਨਾ ਅਖਬਾਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਛਪਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਫੋਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਉਂ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਲੜਕੀ ਦਾ ਫੋਨ ਆਇਆ ਕਿ ਮੇਰੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਨੇ ਤੁਹਾਡਾ ਕੋਈ ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ, ‘ਤੁਹਾਡੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਕਿੱਥੇ ਹਨ? ਮੇਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਾਓ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੇਰਾ ਲੇਖ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰ ਦੇਵਾਂ।’ ਉਸ ਲੜਕੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂਅ ਲੈਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਏਥੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਥਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਫੋਨ

-ਕਰਣ ਥਾਪਰ
ਇੱਕ ਝਟਕੇ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਓ, ਪਰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਸਮਝ ਲਓ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ, ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਵਿਆਕੁਲ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 83 ਭਾਰਤੀ ਜਵਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਕੁਝ ਤਾਂ 1965 ਅਤੇ 1971 ਦੇ ਜੰਗੀ ਕੈਦੀ ਹਨ। ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜੀ ਹਾਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 83 ਹੈ

-ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 
ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਾਂਗ ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਵੀ ਆਪਣਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਸੜਕਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗ਼ਰਾਂ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪ੍ਰਾਂਤ ਜਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਅਤੇ ਸੁਹਜ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੰੁਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਵਤ ਹਨ, ‘ਰੋਮ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਉਸਰਿਆ?' ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ, ਕਸਬੇ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਵੱਸਣ, ਵਿਗਸਣ ਲਈ ਸਦੀਆਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਅੱਜ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਰੂਪ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਰੋਹੀ-ਬੀਆਬਾਨਾਂ ਤੋਂ ਪਗਡੰਡੀਆਂ, ਫਿਰ ਕੱਚੇ ਰਾਹ, ਪੱਕੇ 

-ਸੁਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਕੰਗ
ਦੁਨੀਆਂ ਉੱਤੇ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹਰ ਰਵਾਇਤ, ਕਹਾਵਤ ਜਾਂ ਮਨੌਤ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਪਿਛੋਕੜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਤੱਥ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਯੁੱਗਾਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਇਹ ਪਿਛੋਕੜ ਧੁੰਦਲੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸਦੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਤੱਥ ਵਿਸਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਰਵਾਇਤਾਂ ਜਾਂ ਮਨੌਤਾਂ ਚੱਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਤੱਥਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸਲ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਜਾਣ ਸਕਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲ ਸਕਣ।

-ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਆਜ਼ਾਦ
ਸਾਡਾ ਗੁਆਂਢੀ ਗਿੰਦਰ ਗਰੇਵਾਲ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਆਦਮੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੈ ਪੂਰਾ ਕੰਜੂਸ। ਸਿਰੇ ਦਾ ਚਿੱਚੜ। ਮਜ਼ਾਲ ਹੈ ਮੋਰੀ ਵਾਲਾ ਪੈਸਾ ਵੀ ਕਿਤੇ ਖਰਚ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਇਸ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਨਾ ਕਦੇ ਚੱਜ ਦਾ ਖਾਧਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਚੱਜ ਦਾ ਪਹਿਨਿਆ ਹੈ। ਬੱਸ ਪੈਸੇ ਜੋੜਨਾ ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਨੁਕਾਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰਿਹਾ। ਜੇ ਇਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਜਾਂ 

-ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ (ਰਿਟਾ.) ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ

ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਜੰਗਾਂ ਲੜਨ ਵਾਸਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਮੂੰਹ ਤੋੜਵਾਂ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਲੁਕਵੀਂ ਜੰਗ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਾਪਰਿਆ ਕਿ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਮਨੋਜ ਮੁਕੰਦ ਨਰਵਾਣੇ ਨੇ ਅਣਡਿੱਠੇ ਵੈਰੀ ਕੋਵਿਡ-19 ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੀ ਜੰਗ ਦਾ ਬਿਗੁਲ ਵਜਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਕੋਡਵਰਡ ‘ਨਮਸਤੇ’ ਰੱਖ ਕੇ ਜੰਗ ਜਿੱਤਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਆਰਮੀ, ਨੇਵੀ ਅਤੇ ਏਅਰਫੋਰਸ ਤਿੰਨੇ ਫੌਜਾਂ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਆ 

-ਕੁਲਮਿੰਦਰ ਕੌਰ
ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰੇ ਵ੍ਹਟਸਐਪ ਉੱਤੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦੀ ਆਈਕੋਨ ਫੋਟੋ ਵਾਲੇ ‘ਦਾਦੀ ਦੇ ਲਾਡਲੇ' ਗਰੁੱਪ `ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਪਈ। ਕਹਾਣੀ ਸਮਝ ਆਈ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ ਵੱਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਪੋਤਰੀ ਨੇ ਇਹ ਗਰੁੱਪ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ `ਤੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਬੈਠੀ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਾਲ ਆਪਸੀ ਮੋਹ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਜੋੜਨ ਦਾ ਵਧੀਆ ਉਪਰਾਲਾ ਲੱਗਾ। ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਸਦੇ ਭਤੀਜੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ, ਭਾਵ 

-ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ
ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿਤਾ ਰਾਏ ਫ਼ਰੀਦ ਖ਼ਾਨ ਭੱਟੀ ਤੇ ਮਾਤਾ ਲੱਧੀ ਦੇ ਘਰ 1547 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਲਾਗੇ ਪਿੰਡੀ ਭੱਟੀਆਂ ਸਾਂਦਲ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਰਾਵੀ ਤੇ ਝਨਾਂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੁੱਲੇ ਦੇ ਦਾਦੇ ਨਾ ਨਾਮ ਸਾਂਦਲ ਭੱਟੀ ਸੀ। ਉਹ 32 ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸਰਦਾਰ ਸੀ। ਮੁਗ਼ਲ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ 'ਤੇ ਲਗਾਨ (ਟੈਕਸ) ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦੁੱਲੇ ਦੇ ਦਾਦੇ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਲਗਾਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ

-ਡਾ. ਪਿਆਰਾ ਲਾਲ ਗਰਗ
ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਕਾਰਨ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਠੱਪ ਹਨ। ਲੋਕਾਈ ਡਰੀ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਕੋਰੋਨਾ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪਲ ਪਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਕੇਸ ਸੱਤ ਲੱਖ ਨੂੰ ਢੁੱਕੇ ਹਨ। ਚੀਨ ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਇਸ ਰੋਗ ਉਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਤਾਂ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 1000 ਟੱਪ ਗਈ ਹੈ। ਏਥੇ ਦਹਿਸ਼ਤ, ਅਫ਼ਵਾਹਾਂ, ਅਵਿਗਿਆਨਕ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। 

-ਜਤਿੰਦਰ ਪਨੂੰ
ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਵਾਰੀ ਕਰਫਿਊ ਲੱਗੇ ਵੇਖੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਲਾਕ-ਡਾਊਨ ਸ਼ਬਦ ਨਵਾਂ ਸੀ, ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਲਾਕ-ਡਾਊਨ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਵੂਹਾਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਨੇ ਹਾਲੇ ਘੇਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਚੀਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਕਦਮ ਫੌਰੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਓਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ। ਕੌਮਾਂ ਅੰਦਰ ਜ਼ਾਬਤੇ ਦਾ, ਡਿਸਿਪਲਿਨ ਦਾ, ਕੀ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਾਭ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਗੱਲ ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਾਕੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ