-ਸੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ
ਗੱਲ 1986 ਦੀ ਹੈ, ਅੱਠਵੀਂ ਦੇ ਬੋਰਡ ਦੇ ਪੇਪਰ ਦੇ ਕੇ ਵਿਹਲੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਾਮ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਸਾਂ। ਨਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਫਿਕਰ, ਨਾ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਕੋਲ ਸਾਡੀਆਂ ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆਏ ਅਧਖੜ੍ਹ ਜਿਹੀ ਉਮਰ ਦੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਤੁਹਾਡਾ ਪਰਸੋਂ ਨੂੰ ਨਤੀਜਾ ਆਉਣ ਵਾਲਾ, ਲੱਗ ਜੂ ਪਤਾ ਬੱਚੂ ਤੁਹਾਡੀ ਔਕਾਤ ਦਾ। ਜੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਏ ਕਿਸੇ ਨੇ ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਨ ਨਹੀਂ ਲਾਉਣਾ।'' ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਹਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਨ ਬਾਰੇ ਨਾ ਸੋਚਣਾ।

-ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਧਨੌਲਾ
ਉਹਦਾ ਨਾਂਅ ਤਾਂ ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ ਸੀ, ਪਰ ਸਾਰੇ ਉਹਨੂੰ ਜੈਬਾ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਹਦਾ ਕੱਦ ਮੱਧਰਾ ਸੀ ਤੇ ਖੱਬੀ ਪੱਗ ਬੰਨ੍ਹਦਾ ਸੀ। ਗਾਲੜੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਬੜੀ ਛੇਤੀ ਘੁਲਮਿਲ ਗਿਆ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਪਿੱਛੋਂ ਇਉਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਆਇਆ ਹੋਵੇ। 
ਗੱਲ ਕਈ ਦਹਾਕੇ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੱਡੇ ਸਕੂਲ (ਛੇਵੀਂ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਵਾਲੇ) ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਕਈ ਸਨ, ਜਿਹੜੇ ਸਰਕਾਰੀ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਾਲੇ ਘੱਟ, ਪਰ ਹਰ ਅਗਵਾੜ (ਪੱਤੀ), ਮੁਹੱਲੇ ਦੀਆਂ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾਵਾਂ (ਥਾਈਆਂ) ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਨ, 

-ਵਰਿੰਦਰ ਆਜ਼ਾਦ
ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਚੈਕਿੰਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਅਦ ਦੀਪੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਰਚੀ ਲਿਖ ਕੇ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਵੇਖ ਦੀਪੇ! ਮੈਨੂੰ ਲਗਦੈ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਟੀ ਬੀ ਹੈ ਅਤੇ ਐਕਸ ਰੇਅ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਐਕਸ ਰੇਅ ਮੁਫਤ ਹੁੰਦੇ ਨੇ, ਪਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਟਾਈਮ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ।”
ਦੀਪਾ ਡਾਕਟਰ ਤੋਂ ਪਰਚੀ ਫੜਦਾ ਬੋਲਿਆ, ‘‘ਅੱਛਾ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ...।” 

-ਚੰਦਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼
ਇਹ ਘਟਨਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਜ਼ਿਲੇ ਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ, ਜਿਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਹੋਏ ਸਨ, ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਭੇਜੇ ਪੈਸੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਕੇ 15 ਕੁ ਕਿੱਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬੈਅ (ਮੁੱਲ) ਲੈ ਲਈ। ਜਦ ਉਸ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਆਪਣੇ ਮੁੰਡੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਮਿੱਤਰ ਨਾਲ ਉਸ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੀ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਰਜਿਸਟਰੀ ਲਿਖਵਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਰਜ਼ੀ ਨਵੀਸ ਨੇ ਆਗਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਬਿਨਾਂ ਰਿਸ਼ਵਤ ਲਏ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ, ਉਸ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਗੱਲ ਅਣਸੁਣੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਰਜਿਸਟਰੀ ਲਿਖਵਾ ਕੇ ਜਦ ਉਹ 

-ਹਰਕੰਵਲ ਸਿੰਘ ਕੰਗ
ਖੂਹ ਦੀਆਂ ਟਿੰਡਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮੇਂ ਦਾ ਚੱਕਰ ਚੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਲ਼ੇ ਦੇ ਪੁੱਤ ਅੱਸੂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੱਤਕ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਦਸਤਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮਹੀਨੇ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਅੱਧ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਇਹ ਮਹੀਨਾ ਤੀਹ ਦਿਨ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਪਾਲ਼ਾ ਜਵਾਨ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਰਾਤਾਂ ਲੰਮੀਆਂ ਤੇ ਦਿਨ ਛੋਟੇ ਹੋਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਦਿਨੇ ਚਮਕਦੀ ਧੁੱਪ ਦਾ ਤੇਜ਼ ਤਾਪ ਸਰਦੀ ਰੁੱਤ ਅੱਗੇ ਖਤਮ ਹੋਇਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦਿਨ ਛਿਪਦੇ ਦਾ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ।

-ਨੂਰ ਸੰਤੋਖਪੁਰੀ
ਹੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ! ਹੇ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ! ਹੇ ਰੱਬ ਜੀ! ਵੇਖ ਲੈ ਤੇਰੇ ਬਣਾਏ ਬੰਦੇ ਅਤੇ ਬੰਦਣੀਆਂ ਕਿੰਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਲਾਕ, ਚੁਸਤ ਤੇ ਚਾਤਰ ਨੇ। ਆਪਣੀਆਂ ਸਭ ਗਲਤੀਆਂ-ਸਲਤੀਆਂ, ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ, ਊਣਤਾਈਆਂ, ਨਾਲਾਇਕੀਆਂ, ਚਲਾਕੀਆਂ, ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀਆਂ ਵਗੈਰਾ ਵਾਸਤੇ ਤੈਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਅਖੇ, ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਭ ਉਸ ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਨਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਸਿੜੀ-ਸਿਆਪੇ, ਪਿੱਟ-ਪੁਆੜੇ ਹਨ, ਯੱਭ-ਝਮੇਲੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਭ ਯੱਭ ਹੀ ਰੱਬ ਜੀ ਦੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਹੇ ਭਗਵਾਨ, ਵਿਗਾੜੇ ਗਏ ਕੰਮਾਂ ਦਾ, ਪਾਏ ਗਏ ਪੰਗਿਆਂ ਦਾ, ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਰੱਟਿਆਂ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਲੈਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤੇਰੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪਾ

-ਵਿਜੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀ
ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇਮਰਾਨ ਖਨ ਨੇ ਦੋ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਗਿਲਗਿਤ ਵਿੱਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਗਿਲਗਿਤ-ਬਾਲਤਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੂਬੇ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਐਲਾਨ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖਤਰਨਾਕ ਕਾਂਡ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਬੀਤੇ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਰਨ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿਰਫ ਸੁਭਾਵਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੁਲਾਂਕਣ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਤਹੀ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਭਰਿਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਚੀਨ ਦੀ ਉਸ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਟੀਚਾ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ 

-ਉਜਾਗਰ ਸਿੰਘ
ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪਰਜਾ-ਤੰਤਰ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੇਸ਼ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਤਿੰਨ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਹੋਈ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਜੋਅ ਬਾਇਡਨ ਕਾਂਟੇ ਦੀ ਟੱਕਰ ਵਿੱਚ ਰਿਪਬਲੀਕਨ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਗਏ ਹਨ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਟਰੰਪ ਨੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਚੋਣ ਲੜੀ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਹ 2016 ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ ਸਨ। ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਉਸ ਨੇ ਚੰਮ ਦੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਅਤੇ ਬਿਆਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 

-ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ
ਪਿਆਜ਼ ਦਾ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਉਹੋ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਹੁੰਆਂ ਦਾ ਸਾਸ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਆਜ਼ ਜਿੱਥੇ ਰੋਜ਼ ਸਬਜ਼ੀ ਦਾ ਜ਼ਾਇਕਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਮਹਿੰਗੇ ਹੰੁਦਿਆਂ ਹੀ ਸਾਰਾ ਮਜ਼ਾ ਕਿਰਕਿਰਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਵਿਕਣ ਵਾਲੇ ਲੀਡਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਆਜ਼ ਹੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ੈਅ ਹੈ, ਜੋ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਤੇ 

-ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ
ਮਨਭਾਉਂਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਸਾਂਭ ਲੈਣਾ ਆਦਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਆਖਰੀ ਹਫਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਫੋਲਦਿਆਂ ਅੱਠ-ਦਸ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਛਪੀ ਲਿਖਤ ‘ਨੂਰਾਂ ਦਾ ਰੁਪੱਈਆ' ਮਿਲ ਗਈ। ਇਹ ਗੁਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂਰ ਦੀ ਆਪ-ਬੀਤੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੰਡ ਦੀ ਫਿਰਕੂ ਹਨੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੀ ਰੋਟੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਔਰਤ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਨੇੜਲੇ ਖੂਹ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੱਗ ਭਿਉਂ ਕੇ ਗੁਰਪਾਲ