-ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
ਕਾਲਜ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਮੇਰੀ ਸਾਈਕਲ ਲੈਣ ਦੀ ਮੰਗ ਬਾਪੂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਹੀਰੋ ਸਾਈਕਲ ਆ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਹੀਰੋ ਸਾਈਕਲ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੀਰੋ ਸਮਝਣ ਲੱਗਾ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਜਿਹੇ ਸਾਈਕਲ 'ਤੇ ਘਰ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਮੋਟੇ ਕੰਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਨਵਾਂ ਸਾਈਕਲ ਆਉਣ 'ਤੇ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਆਟਾ ਪਿਸਾਈ ਦਾ। ਨਾਭੇ ਸਾਡੇ ਗਲੀ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਪਾਂਡੂਸਰ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੀਲਾ ਰਾਮ ਦੀ ਚੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਹਾਲੇ ਵੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਉਸ ਚੱਕੀ 'ਤੇ ਆਟਾ ਪਿਸਾਉਣ ਗਿਆ। ਆਟਾ ਪਿਸਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਉਸ ਦਿਨ ਕਾਫੀ ਭੀੜ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਨੰਬਰ ਦੂਰ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਮੇਰਾ ਮਨ ਕਾਹਲਾ ਪੈਣ ਲੱਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਗੇਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਲਮ ਵੇਖਣ ਜਾਣਾ ਸੀ।
ਖੈਰ! ਰੱਬ ਰੱਬ ਕਰਦਿਆਂ ਮੇਰਾ ਨੰਬਰ ਆਇਆ ਤੇ ਮੇਰੀ ਆਟੇ ਦੀ ਬੋਰੀ ਮਸ਼ੀਨ ਉਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਈ। ਕੁਝ ਤਸੱਲੀ ਸੀ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਆਟਾ ਪੀਸਣ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰ 'ਤੇ ਖਿੱਝ ਵੀ ਆ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਿਉਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ? ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਮੇਰੇ ਮਨ ਦਾ ਵਹਿਮ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਮੇਰਾ ਆਟਾ ਪੀਠਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਥੋਂ ਕਾਹਲੀ ਕਾਹਲੀ ਬੋਰੀ ਦਾ ਸੇਬਾ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਵੀ ਔਖਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੂੰ ਰੁੱਝਾ ਵੇਖ ਕੇ ਲੀਲਾਧਰ ਖੁਦ ਆਪਣੀ ਸੀਟ ਤੋਂ ਉਠਿਆ ਤੇ ਹਸਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਪਿਛਾਂਹ ਕਰਦਾ ਬੋਲਿਆ, ‘‘ਰਹਿਣ ਦਿਓ ਕਾਕਾ ਜੀ...।” ਉਸ ਨੇ ਬੋਰੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਬੋਰੀ ਰਖਵਾਉਣ ਲਈ ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਸਾਈਕਲ ਕੋਲ ਆਉਣ ਲੱਗਾ, ਪਰ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਮੇਰਾ ਸਾਈਕਲ ਉਥੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਵਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੇ ਰਿਹਾ। ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਮਾਰਿਆ, ਚਾਬੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪੁੱਛ ਪੜਤਾਲ ਤੋਂ ਸਾਈਕਲ ਦਾ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਦੇਰ ਨਾ ਲੱਗੀ ਕਿ ਸਾਈਕਲ ਚੋਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮੇਰੇ ਗੇਮ ਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਤੇ ਪਾਣੀ ਫਿਰਿਆ ਸੋ ਫਿਰਿਆ, ਉਪਰੋਂ ਬਿਪਤਾ ਇਹ ਕਿ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਇਹ ਖਬਰ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਮੇਰਾ ਗੁੱਸੇਖੋਰ ਬਾਪ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਲਹੂ ਪੀ ਜਾਵੇਗਾ। ਲੀਲਾਧਰ ਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਸਾਰੀ ਸਥਿਤੀ ਭਾਂਪ ਗਏ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਦੇਣ ਲੱਗੇ, ‘‘ਕੋਈ ਨਾ ਕਾਕਾ ਜੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ, ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਲੈ ਗਿਆ ਹੋਣੈ।” ਪਰ ਨਹੀਂ ਸਾਈਕਲ ਸੱਚਮੁੱਚ ਕੋਈ ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੀਲਾਧਰ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਹਿ ਕੇ ਸਕੂਟਰ 'ਤੇ ਮੇਰਾ ਆਟਾ ਮੇਰੇ ਘਰ ਪੁਚਾਇਆ। ਘਰ ਪਹੰੁਚ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨੇ ਝਿੜਕਿਆ ਤੇ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਵੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ, ‘‘ਜਿੰਦਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਾ ਸਕਦਾ?” ਬਾਪੂ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਮਾਰ ਅੱਡ ਝਲਣੀ ਪਈ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਦੀ ਗਰਾਹੀ ਅੰਦਰ ਲੰਘਾਉਣੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਇਹ ਸੋਚਦਿਆਂ ਲੰਘ ਗਈ ਕਿ ‘ਉਥੇ ਕੰਬਖਤ ਸੁਖੀਆ। ਏਨੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਕਿ ਜਿੰਦਰਾ ਲਗਾਉਣਾ ਭੁੱਲ ਗਿਆ?” ਸਵੇਰੇ ਮੇਰਾ ਸਰੀਰ ਬੇਜਾਨ ਸੀ, ਪਰ ਤਕੜਾ ਹੋ ਕੇ ਉਠਿਆ। ਛੁੱਟੀ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਜਾਂ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢੀ ਰੂਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮੰਨ ਰਹੀ।
ਬਿਨਾਂ ਘਰ ਦੱਸੇ ਪੈਦਲ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਗਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾ ਕੇ ਖਲੋ ਗਿਆ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੋਚ ਫੁਰਨੇ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਸੋਚਿਆ, ‘ਮੇਰਾ ਸਾਈਕਲ ਕੋਈ ਚੁਰਾ ਕੇ ਲੈ ਗਿਐ, ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਸਾਈਕਲ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੈ ਜਾਵਾਂਗਾ।” ਮੈਂ ਉਥੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਸਾਈਕਲਾਂ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਲਗਭਗ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਪਰ ਦੋ ਕੁ ਸਾਈਕਲ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਨ। ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਾਈਕਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਮਨ ਬਹੁਤਾ ਖੁਸ਼ ਨਾ ਹੋਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੁਰਾਣੇ ਸਨ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਚੋਰ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਤਕਦਿਆਂ ਇੱਕ ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਕਾਠੀ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾ ਲਿਆ। ਪੈਡਲ ਮਾਰ ਕੇ ਕਾਠੀ ਉਤੇ ਹਾਲੇ ਚੜ੍ਹਨ ਲੱਗਾ ਸਾਂ ਕਿ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਗਿਆਨੀ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਰਟਾਇਆ ਸਬਕ ਵੀ ‘ਕਿਸੇ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਚੁਰਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਚੋਰੀ ਕਰਨੀ ਪਾਪ ਹੈ।' ਇਹ ਸੋਚ ਬੇਰੰਗ ਘਰ ਪਰਤ ਆਇਆ। ਮੇਰਾ ਨਵਾਂ ਸਾਈਕਲ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਚੋਰ ਤਾਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਦੇ ਨਾ ਫੜਿਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਅੰਤਰ ਆਤਮਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਸਾਈਕਲ ਚੋਰ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲਿਆ ਸੀ।