ਬੈਂਗਲੁਰੂ, 8 ਸਤੰਬਰ, (ਪੋਸਟ ਬਿਊਰੋ)- ਚੰਦਰਮਾ ਉੱਤੇ ਉਤਾਰੇ ਜਾਣ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਪਲ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੂਮ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਗੁਆ ਬੇਠੇ ਲੈਂਡਰ ਵਿਕਰਮ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਅਤੇ ਚੰਦਰਯਾਨ-2 ਦੇ ਆਰਬਿਟਰ ਨੇ ਚੰਦ ਉੱਤੇ ਵਿਕਰਮ ਦੀ ਥਰਮਲ ਤਸਵੀਰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਯਤਨ ਜਾਰੀ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ (ਇਸਰੋ) ਦੇ ਮੁਖੀ ਕੇ ਸਿਵਨ ਨੇ ਅੱਜ ਐਤਵਾਰ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਇੰਡੀਅਨ ਸਪੇਸ ਰਿਸਰਚ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁਖੀ ਕੇ. ਸਿਵਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ‘ਅਸੀਂ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸੱਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਲੈਂਡਰ ਲੱਭ ਲਿਆ ਹੈ। ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਸ ਦੀ ਹਾਰਡ ਲੈਂਡਿੰਗ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀ।’ ਆਰਬਿਟਰ ਨੇ ਜਿਹੜੇ ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ ਇਹ ਫੋਟੋ ਲਈ ਹੈ, ਉਹ ਅੱਜ ਤਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੰਦਰਮਾ ਮੁਹਿੰਮ ਉੱਤੇ ਵਰਤੇ ਗਏ ਕੈਮਰੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਕੇ ਸਿਵਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ ਆਰਬਿਟਰਹਾਈ ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਫੋਟੋ ਖਿੱਚ ਕੇ ਭੇਜ ਸਕੇਗਾ, ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਲਈ ਖਾਸ ਅਹਿਮ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਲੈਂਡਿੰਗ ਵੇਲੇ ਵਿਕਰਮ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਬਾਰੇ ਸਿਵਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਅਜੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ।’ ਕੁਝ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ‘ਹਾਰਡ ਲੈਂਡਿੰਗ’, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕਦਮ ਵੱਧ ਬਰੇਕ ਲੱਗਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਨਕਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਵਿਕਰਮ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨਪੁੱਜਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕੇ ਸਿਵਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਲੈਂਡਰ ਨੂੰ ਚੰਦ ਦੀ ਸੱਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸਹੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ 2.1 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉਚਾਈ ਉੱਤੇ ਅਚਾਨਕ ਇਸ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਇਸ ਲੈਂਡਰ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਰੋਵਰ ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਵੀ ਲੈਂਡਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੈ। ‘ਸਾਫਟ ਲੈਂਡਿੰਗ’ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਰੋਵਰ ਇਸ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਤਜਰਬੇ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਹਾਲ ਦੀ ਘੜੀ ਲੈਂਡਰ ਵਿਕਰਮ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਪਿੱਛੋਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਵਧ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੰਪਰਕ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਹਰ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਹੇਗਾ।
ਉਂਜ ਲੈਂਡਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਦੀ ਆਸ ਹਰ ਬੀਤਦੇ ਪਲ਼ ਘਟ ਰਹੀਹੈ। ਇਸਰੋ ਦੇ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਮਾਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੱਥੋਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਕ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਲੈਂਡਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਸਹੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਲੱਗੇ ਸੋਲਰ ਪੈਨਲ ਅੱਗੋਂ ਸੂਰਜ ਦੇ ਚਾਨਣਨਾਲ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੈਟਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੀਚਾਰਜ ਕਰ ਦੇਣ, ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਇਸ ਲੈਂਡਰ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲੱਭਣ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਲੈਂਡਿੰਗ ਵੇਲੇ ਵਿਕਰਮ ਦੀ ਸਪੀਡ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਹੀ ਬ੍ਰੇਕ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕੀ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਤਾਜ਼ਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਵੱਧ ਤੇਜ਼ ਬ੍ਰੇਕ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਵਿਕਰਮ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇਸੰਪਰਕ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁਝ ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਜਾਂਦੀ ਗੱਡੀ ਜਿਵੇਂ ਤੇਜ਼ ਬ੍ਰੇਕ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਪਲਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਦ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਰਮ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਫ ਬ੍ਰੇਕਿੰਗ ਫੇਜ਼ ਵੇਲੇ ਵਿਕਰਮ ਦੇ ਪੈਰ ਹੌਰੀਜੈਂਟਲ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਸਨ ਤੇ ਫਾਈਨ ਬ੍ਰੇਕਿੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ 90 ਡਿਗਰੀ ਮੋੜ ਕੇ ਵਰਟੀਕਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਤੇਜ਼ ਬ੍ਰੇਕ ਨਾਲ ਅਵਸਥਾ ਬਦਲ ਗਈ ਤੇ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੈਂਡ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।