-ਸੱਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦਿਓਲ
ਅਰਸਾ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਕਰੀਬ ਚਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਕਿਸੇ ਸ਼ਖਸ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿਚਲੇ ਨਿੰਮ ਦੇ ਦਰਖਤ ਵਿੱਚੋਂ ਅਚਾਨਕ ਦੁੱਧ ਵਰਗਾ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਰਿਸਣ ਲੱਗਾ। ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੇਰੇ ਕੁਝ ਮਿੱਤਰ, ਜੋ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਸਹਿਪਾਠੀ ਸਨ, ਰੋਜ਼ ਨਿੰਮ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀਆਂ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਦੀਆਂ ਅਖੌਤੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਇਆ ਕਰਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਭਾਵੇਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ‘ਹੱਲ' ਸੁਣ ਕੇ ਇਕ ਵਾਰ ਉਹ ਵੀ ਨਿੰਮ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਸਤੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਛੇਤੀ ਹੀ ਨਿੰਮ ਸੋਭਾ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ। ਲੋਕ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਟਰੈਕਟਰ ਟਰਾਲੀਆਂ, ਟਰੱਕਾਂ, ਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਨਾਲ ਸੁਖਣਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਣ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਵੀ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। ਆਖਰ ਅਸੀਂ ਕਾਲਜ ਦੇ ਸਹਿਪਾਠੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ‘ਕਰਾਮਾਤ' ਦੇਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਇਸ ਨਿੰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬੰਦਾ ਇਸੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਜਮਾਂਦਰੂ ਕਿਸੇ ਰੋਗ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਸਰੀਰ ਅਕਸਰ ਜਕੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਅਤੇ ਸੌਖਿਆਂ ਚੱਲ ਫਿਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਬੰਦਾ ਸਾਨੂੰ ਉਸੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਪਿਆ। ਉਹਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਨਿੰਮ ਵਾਲੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰਾਖੀ ਲਈ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਇਕ ਦਿਨ ਅਚਾਨਕ ਗੁੜ-ਗੁੜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ ਤੇ ਨਿੰਮ ਵਿੱਚੋਂ ਦੁੱਧ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗਾ। ਉਹਨੇ ਸੋਚਿਆ, ਰੱਬ ਨੇ ਉਸ 'ਤੇ ਮਿਹਰ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨੇ ਉਹ ਦੁੱਧ ਪੀ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ।
ਉਂਜ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਉਹ ਠੀਕ ਹੋਇਆ ਜਾਪਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹਦੀ ਚਾਲ ਢਾਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਈ ਧਨਾਢ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਰਵਾਰ ਸਮੇਤ ਡੰਡੌਤ ਕਰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵੱਢ ਟੁੱਕ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਇਕਮੁੱਠ ਹੋ ਕੇ ਨਿੰਮ ਦੇ ਸੋਹਲੇ ਗਾ ਰਹੇ ਸਨ।
ਧੁਰ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਫੀ ਰੇਹੜੀਆਂ ਫੜ੍ਹੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਤੇ ਧੂਫ, ਅਗਰਬੱਤੀਆਂ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਆਦਿ ਵੀ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਨਿੰਮ ਦਾ ਦਰਖਤ ਖੇਤ ਦੀ ਵੱਟ 'ਤੇ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਸਾਂਭਣ ਲਈ ਬੋਤਲ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਵਜੋਂ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆ ਰਿਹਾ, ਇਸ ਲਈ ਵਾਹਵਾ ਉਡੀਕਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਧੂਫ ਦੀ ਪੂਰੀ ਡੱਬੀ ਵੱਟ ਕੇ ਜਲਾਈ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਹੌਲ ਪੂਰਾ ਧੂੰਆਂਧਾਰ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਖੇਤ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸਿੱਖ ਸੀ, ਜੋ ਨਿੰਮ ਦੀ ਕਰਾਮਾਤ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਜ਼ੋਰ ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦਰਖਤ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਇੱਟਾਂ ਰੱਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉਪਰ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਢੇਰ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਖੇਤ ਮਾਲਕ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੁਝ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰੋਜ਼ ਦਸ ਤੋਂ ਪੰਦਰਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖੇਤ ਮਾਲਕ ਨੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਟਰਾਲੀ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਵੀ ਮੰਗਵਾ ਲਈ ਸੀ।
ਤਰਕ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਦੁੱਧ ਰਿਸਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪਤਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਵੈਸੇ ਵੀ ਇਹ ਕੋਈ ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੌਦੇ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਾਕੀ ਭਾਗ ਨੂੰ ਤਰਲ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਸਾਧਾਰਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵਜ੍ਹਾ ਕਾਰਨ ਕਿਤੇ ਪੰਕਚਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਸੁਰਾਖ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਸਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਦਰਖਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਸ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਨਿੰਮ ਚੰਗਾ ਕੁਦਰਤੀ ਐਂਟੀ ਬਾਇਟਿਕ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਖਾਸ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਉਂਜ ਤਰਲ ਲਗਾਤਾਰ ਰਿਸਣ ਨਾਲ ਦਰਖਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਕੇ ਸੁੱਕਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਦਰਖਤ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਕਾਫੀ ਹੈ।
ਨਿੰਮ ਦੇ ਇਸ ਦਰਖਤ ਨੇ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਨਾਲ ਬਰਬਾਦ ਹੋਏ ਨਰਮੇ ਦੇ ਝੰਬੇ ਉਸ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਵਾਰੇ ਨਿਆਰੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿੰਮ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਈ ਅਤੇ ਇਕ ਦਿਨ ਝੱਖੜ ਨਾਲ, ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਇਆ ਇਹ ਦਰਖਤ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮੋ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ। ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ ਜਿਹੜੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਮੰਦਰ ਲਈ ਆਈਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਸ ਨੇ ਖੁਰਲੀ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ।