-ਜਤਿੰਦਰ ਪਨੂੰ
ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਅਤੇ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਨਸੀਬ ਹੋਣ ਜਾਂ ਨਾ, ਬੋਲਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦੀ ਇੱਕ ਵੰਨਗੀ ਦਸ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਓਦੋਂ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਨਿਊਜ਼ ਚੈਨਲ ਦੇ ਬਹੁ-ਚਰਚਿਤ ਐਂਕਰ ਨੇ ਇੱਕ ਕੌਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੂੰਹ-ਫਟ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੂੰ ਲਾਈਵ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਸੱਦਿਆ ਸੀ। ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ਵੇਲੇ ਐਂਕਰ ਨੇ ਲੀਡਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕੱਟਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਬਕਵਾਸ ਹੈ। ਫਿਰ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਹਿ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਰਾ ਕੁ ਸਾਹ ਲਿਆ ਤਾਂ ਲੀਡਰ ਬੋਲਿਆ: ‘ਆਪ ਕੋ ਜੋ ਕੁਛ ਭੌਂਕਨਾ ਥਾ, ਭੌਂਕ ਲੀਆ ਤੋ ਮੈਂ ਭੌਂਕਨਾ ਸ਼ੁਰੁ ਕਰੂੰ।’ ਐਂਕਰ ਨੇ ਤ੍ਰਭਕ ਕੇ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ। ਆਗੂ ਨੇ ਕਿਹਾ: ‘ਤੁਮਹੇਂ ਮੇਰੀ ਬਾਤ ਬਕਵਾਸ ਲਗ ਰਹੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਤੁਮ ਕੋ ਭੌਂਕਤੇ ਸੁਨਤਾ ਹੂੰ, ਅਬ ਮੈਂ ਭੌਂਕ ਰਹਾ ਹੂੰ ਤੋ ਤੁਮ ਇਸ ਕੋ ਬਕਵਾਸ ਸਮਝ ਕਰ ਹੀ ਸੁਨ ਲੋ, ਬੋਲੋ ਨਹੀਂ।’ ਏਨੇ ਨਾਲ ਚਾਂਭਲੇ ਹੋਏ ਐਂਕਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਬੁਖਾਰ ਲੱਥ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਏਦਾਂ ਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਚੱਲਦੀ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਕਵਾਸ ਭਾਵੇਂ ਨਾ ਵੀ ਕਹੀਏ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਮੁੱਦੇ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਚਰਚਾ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ।
ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਸੁਣਿਆ ਗਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਕਵਾਸ ਜਾਂ ਭੌਂਕਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਤੱਕ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਲਿਜਾਂਦਾ, ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਫ ਹੈ ਕਿ ਕੰਮ ਦੀ ਗੱਲ ਉਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਕਹਿਣ ਦੀ ਖਾਤਰ ਹੀ ਕਈ ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲ ਲਾਂਘਾ ਬਣਨ ਦੇ ਸਬੱਬ ਨੂੰ ਐਵੇਂ ਮਾਮੂਲੀ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਭੇੜ ਨਾਲ ਬੇਸੁਆਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਇਹ ਗੱਲ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲਾਂਘਾ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਉਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਤੱਕ ਜਾ ਕੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਦੀ ਸਿੱਕ ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਕਰੇਗਾ, ਨਾਲ ਇਲਾਕੇ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਪਾਸੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਫਾਈਵ ਸਟਾਰ ਹੋਟਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਏਧਰ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿੱਚ ਕਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦਾ ਰਾਹ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ। ਇਸੇ ਬਹਾਨੇ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਈਵੇਜ਼ ਵਾਲੇ ਪੈਟਰਨ ਦੀਆਂ ਬਣਨ ਨਾਲ ਉਸ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਤੇ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਪਛੜਿਆ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕਾ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਏਥੇ ਵੀ ਖੇਹ ਉਡਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਮੈਂ ਸਾਫ ਕਹਾਂ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਮੌਕੇ ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਓਧਰ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ ਸੀ, ਮੈਂ ਉਸ ਦਿਨ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਾਂ ਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਹਾਂ। ਉਹ ਮੌਕਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਜਾਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਸੀ ਤੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਪਿਛਲੀ ਵਾਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਨਵਾਜ਼ ਸ਼ਰੀਫ ਨੂੰ ਸੱਦੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜਿਵੇਂ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣਾ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਾ। ਫਿਰ ਵੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਗਏ ਤੋਂ ਲਾਂਘਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਸਤੇ ਹਾਂ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਣੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭਾਜਪਾ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹੋ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਫੀਸ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਜਲਸਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਭੀੜਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਸਾਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਏਥੋ ਤੱਕ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭੇਜ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਉਹ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿੱਚ ਲਾਂਘੇ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਣ ਪਿੱਛੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਏਦਾਂ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਣ ਮੌਕੇ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਦੋਬਾਰਾ ਸੱਦਾ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਹ ਲੋਕ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਆਖਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਕੀ ਹੋਇਆ ਸੀ? ਉਸ ਦਾ ਓਥੇ ਜਾਣਾ ਗਲਤ ਸੀ ਤਾਂ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਤੇ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਪੁਰੀ ਦਾ ਜਾਣਾ ਕਿਵੇਂ ਜਾਇਜ਼ ਸੀ? ਓਥੇ ਬੜੀ ਸ਼ਰਾਰਤ ਨਾਲ ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚਾਵਲਾ ਨਾਂਅ ਦਾ ਬੰਦਾ ਸਿੱਧੂ ਨਾਲ ਫੋਟੋ ਖਿੱਚਵਾ ਗਿਆ। ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚਾਵਲਾ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਫਿਜ਼ ਸਈਦ ਦਾ ਨੇੜੂ ਹੈ। ਅਕਾਲੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਦੁਹਾਈ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਹੈ। ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਦੋ ਨਵੀਂਆਂ ਫੋਟੋ ਆ ਗਈਆਂ। ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਨਾਲ ਉਹੋ ਚਾਵਲਾ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜ ਕੇ ਬੈਠਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਫੋਟੋ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ ਵਾਲੇ ਫਰੇਮ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦਾ ਸੀ। ਅਕਾਲੀ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ। ਏਦਾਂ ਦੀ ਹਲਕੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਲਾਭ ਹੀ ਕੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਨੂੰ ਫਸਾ ਦਿੱਤਾ?
ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਫੋਟੋ ਕੋਈ ਖਾਸ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਵਿਆਹ-ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਮੌਕੇ, ਸਫਰ ਕਰਦਿਆਂ ਜਾਂ ਏਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਤੋਂ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ ਚਰਚਿਤ ਚਿਹਰਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਲੋਕ ਇੱਕ ਫੋਟੋ ਲੈਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੇ ਤੇ ਤਰਲਾ ਮਾਰ ਕੇ ਖਿੱਚਵਾ ਵੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਦੀਆਂ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਫੋਟੋ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਚਰਚਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਗੱਲ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਏਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕੋਈ ਮਨ ਆਈ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹਿ ਦੇਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਕੁਝ ਹੱਦਾਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੱਠ ਦੇ ਮੁਖੀ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ ਯੋਗੀ ਆਦਿਤਿਆਨਾਥ ਕਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦਲਿਤ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ। ਇਤਹਾਸ ਦੀ ਚੀਰ-ਪਾੜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਾਹਰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕਹਿ ਸਕੇ, ਜਿਹੜੀ ਇਸ ਯੋਗੀ ਤੋਂ ਭੋਗੀ ਬਣੇ ਭਾਜਪਾ ਆਗੂ ਨੇ ਬੜੇ ਸਹਿਜ ਭਾਵ ਨਾਲ ਕਹਿ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦ ਖੜਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕਈ ਆਗੂ ਵੀ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਤੋਂ ਯੋਗੀ ਆਦਿਤਿਆਨਾਥ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮਨ-ਆਈ ਗੱਲ ਕਹਿ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਕਤ ਤੀਸਰਾ ਨਾਂਅ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਅੱਜ ਵਾਲੇ ਕਮਾਂਡਰ ਬਿਪਿਨ ਰਾਵਤ ਦਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿਆਸੀ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਟਿਪਣੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਬਾਰੇ ਬੋਲਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਰਾਜ ਦੇ ਖਾਸ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸਿਵਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਡਿਊਟੀ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਵੀ ਦੇਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਵਜ੍ਹਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਏਦਾਂ ਦੀਆਂ ਟਿਪਣੀਆਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜਾਂ ਪੁਲਸ ਦਾ ਮੁਖੀ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਵਕਤ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ। ਉਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਗਵਾਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਫੌਜ, ਉਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਹੁੰਦੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵੀ ਟਿਪਣੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਸਟਮ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਹਿਣ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਸੁਧਾਰਨੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬਜਾਏ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਦੇਸ਼ ਬਣਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਉਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਿੱਦਾਂ ਦਾ ਸਿਸਟਮ ਰੱਖਣਾ ਹੈ, ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਰਾਜ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਹਨ। ਬੰਗਲਾ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਇਸਲਾਮੀ ਦੇਸ਼ ਐਲਾਨਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਵੀ ਸੁਖਾਵੇਂ ਡਿਪਲੋਮੇਟਿਕ ਸੰਬੰਧ ਹਨ, ਕਈ ਹੋਰ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਹਨ ਤਾਂ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਨੂੰ ਗਵਾਂਢ ਦੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਕਿ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੰਬੰਧ ਸੁਧਰਨਗੇ।
ਅਸਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਾਬਕਾ ਫੌਜੀ ਜਰਨੈਲ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤੀ ਮਗਰੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੂਸਰੀ ਝਾਕ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਕੰਮ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਉਹ ਵਰਦੀ ਲਾਹੁਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਏਦਾਂ ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਧਿਰ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਦੇਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਫਿੱਟ ਬੈਠਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਾਂ। ਇਸ ਵਕਤ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦਾ ਜਰਨੈਲ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਕਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਆਢਾ ਲਾ ਕੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਬਦਲ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰ ਰਹੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਸੇਵਾ ਦਾ ਮੌਕਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਰਨੈਲ ਨੇ ਵਰਦੀ ਲਾਹੁੰਦੇ ਸਾਰ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਲਈ ਹੋਈਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਮਤ ਅਜ਼ਮਾਈ ਸੀ ਤੇ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਝਾਕ ਇਸ ਵਕਤ ਦੇ ਫੌਜੀ ਕਮਾਂਡਰ ਨੂੰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਮਨ ਦੀ ਮੁਰਾਦ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਤੰਤਰ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਬੋਲਣ ਦਾ ਹੱਕ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
lokqMqr ivwc mrjLI df bolx dI KuwlH qF hY, pr Bfrq dy rMg vwKry hI ny
-jiqMdr pnUM
ieh Dfrnf bhuq purfxI suxn nMU imldI rhI hY ik lokqMqr ivwc Kfx-pIx aqy loVF dI pUrqI dy sfDn nsIb hox jF nf, bolx dI pUrI KuwlH imldI hY qy hr iksy nMU iml skdI hY. ies KuwlH dI iewk vMngI ds ku mhIny pihlF EdoN vyKx nMU imlI sI, jdoN iewk inAUjL cYnl dy bhu-cricq aYNkr ny iewk kOmI pfrtI dy mUMh-Pt pRDfn nMU lfeIv sLoa ivwc swidaf sI. svfl-jvfb vyly aYNkr ny lIzr dI gwl kwtdy smyN ieh kih idwqf ik ieh sB bkvfs hY. iPr keI gwlF hor vI kih idwqIaF. jdoN Aus ny jLrf ku sfh ilaf qF lIzr boilaf: ‘afp ko jo kuC BONknf Qf, BONk lIaf qo mYN BONknf sLuru krUM.’ aYNkr ny qRBk ky ies BfsLf df kfrn puwiCaf. afgU ny ikhf: ‘qumhyN myrI bfq bkvfs lg rhI hY, mYN rojL qum ko BONkqy sunqf hUM, ab mYN BONk rhf hUM qo qum ies ko bkvfs smJ kr hI sun lo, bolo nhIN.’ eyny nfl cFBly hoey aYNkr df sfrf buKfr lwQ igaf qy iPr eydF dI ieMtrivAU cwldI rhI, ijs nMU bkvfs BfvyN nf vI khIey, Aus ivwc iksy mwudy dI gMBIr crcf vflI gwl dovF ivwcoN iksy ny nhIN sI kIqI.
ipCly hPqy jo kuJ pMjfb ivwc huMdf suixaf igaf, Aus nMU bkvfs jF BONkx vflI sLbdfvlI qwk mYN nhIN iljFdf, pr ieh gwl sfP hY ik kMm dI gwl Aus ivwc koeI nhIN sI qy kihx dI Kfqr hI keI kuJ ikhf qy awgoN suixaf jf irhf sI. krqfrpur dy gurduafrf sfihb vwl lFGf bxn dy sbwb nMU aYvyN mfmUlI gwlF dy ByV nfl bysuafdf kIqf igaf sI. ies ivwc nvjoq isMG iswDU dI ieh gwl arQ BrpUr hY ik ieh lFGf sLrDflUaF dI Aus gurduafry qwk jf ky mwQf tykx dI iswk qF pUrI krygf, nfl ielfky qy pMjfb dy ivkfs krn leI vI shfeI hovygf. pfiksqfn srkfr afpxy pfsy krqfrpur ivwc PfeIv stfr hotl KolHx df aYlfn krdI hY qF eyDr zyrf bfbf nfnk ivwc keI XojnfvF df rfh KuwlHygf. iesy bhfny zyrf bfbf nfnk nMU jFdIaF sVkF nYsLnl hfeIvyjL vfly pYtrn dIaF bxn nfl Aus ksby ivwc keI iksm dy srkfrI qy gYr srkfrI pRfjYkt sLurU kIqy jfxgy. pCiVaf srhwdI ielfkf ivksq hox lwgf hY qF sMBfvnfvF df svfgq krnf cfhIdf hY. eyQy vI Kyh AuzfeI jf rhI hY.
mYN sfP khF qF jdoN iemrfn Kfn dy pRDfn mMqrI vjoN shuM cwukx mOky nvjoq isMG iswDU EDr nUM qur ipaf sI, mYN Aus idn vI Aus dy iKlfP sF qy awj vI hF. Auh mOkf TIk nhIN sI. Bfrq ivwc pRDfn mMqrI atl ibhfrI vfjpfeI df dyhFq hoieaf sI, ies kr ky jfxf TIk nhIN lwgf sI qy nfl ieh vI ik ipClI vfrI nirMdr modI dy shuM cwuk smfgm ivwc nvfjL sLrIP nMU swdy jfx nfl ijvyN keI lokF nMU gwlF krn df mOkf imilaf sI, Aus nMU duhrfAuxf vI TIk nhIN sI lwgf. iPr vI jdoN Auh clf igaf qy Aus dy gey qoN lFGf KolHx vfsqy hF ho geI qF duhfeI pfAuxI TIk nhIN sI. Bfjpf vfilaF nUM ieho duwK nhIN Buwl irhf ik ibnF PIs qoN sfzy jlisaF dy leI BIVF iekwTIaF krn vflf nvjoq isMG iswDU sfnMU Cwz ky kFgrs ivwc jf viVaf hY. AunHF ny Aus dy pfiksqfn jfx df ivroD kIqf qF eyQo qwk kih idwqf ik Aus nMU pwkf pfiksqfn Byj dyxf cfhIdf hY. ieh gwl Auh keI lokF bfry kihMdy rihMdy hn. iPr jdoN zyrf bfbf nfnk ivwc lFGy df nINh pwQr rwKx ipwCoN pfiksqfn ivwc eydF df nINh pwQr rwKx mOky iswDU nMU dobfrf swdf af igaf qF ieh lok duhfeI pfAux lwg pey. afKr ies ivwc glq kI hoieaf sI? Aus df EQy jfxf glq sI qF kyNdrI mMqrI hrismrq kOr qy hrdIp isMG purI df jfxf ikvyN jfiejL sI? EQy bVI sLrfrq nfl gopfl isMG cfvlf nFa df bMdf iswDU nfl Poto iKwcvf igaf. gopfl isMG cfvlf dihsLqgrdF dy gurU smJy jFdy hfiPjL seId df nyVU hY. akflI afgUaF ny duhfeI pf idwqI ik iswDU dI Bfrq dy ivroDIaF nfl sFJ hY. iewk GMty bfad do nvINaF Poto af geIaF. iewk ivwc sLRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dy pRDfn goibMd isMG lONgovfl nfl Auho cfvlf moZy nfl moZf joV ky bYTf aqy dUsrI Poto ivwc kyNdrI mMqrI hrismrq kOr bfdl vfly Prym ivwc idKfeI dyNdf sI. akflI cwup ho gey. eydF dI hlkI iksm dI rfjnIqI krn df lfB hI kI sI, ijs ny bfad ivwc Kud nMU Psf idwqf?
awj kwlH Poto koeI Kfs gwl nhIN rhI. ivafh-sLfdIaF aqy hor pRogrfmF mOky, sPr kridaF jF eyQoN qwk ik iksy dI mOq hoeI qoN sLmsLfn Gft ivwc vI koeI cricq ichrf iml jfvy qF lok iewk Poto lYx dI bynqI krdy qy qrlf mfr ky iKwcvf vI lYNdy hn. akflI dl aqy Bfjpf dy afgUaF dIaF ieho ijhIaF Poto vI keI vfr crcf df kyNdr bx cwukIaF hn qy awgoN vI bx skdIaF hn.
gwl qF asIN eyQoN sLurU kIqI sI ik lokqMqr ivwc hr koeI mn afeI gwl kihx nMU afjLfd huMdf hY qy kuJ vI kih dyNdf hY, iPr vI kuJ hwdF cfhIdIaF hn. AuWqr pRdysL ivwc mwT dy muKI qoN muwK mMqrI bixaf XogI afidiqafnfQ khI jFdf hY ik hnUMmfn dilq jfqI ivwcoN sI. ieqhfs dI cIr-pfV krn vfly mfhr ajy qwk ieho ijhI koeI gwl nhIN sn kih sky, ijhVI ies XogI qoN BogI bxy Bfjpf afgU ny bVy sihj Bfv nfl kih idwqI hY. ies qoN ihMdU Drm ivwc ivvfd KVf ho igaf hY. Bfjpf dy afpxy keI afgU vI ies muwdy qoN XogI afidiqafnfQ dy ivroD ivwc boldy suxy jf rhy hn.
mn-afeI gwl kih dyx vfly mfmly ivwc ies vkq qIsrf nFa BfrqI POj dy awj vfly kmFzr ibipn rfvq df ilaf jFdf hY. AunHf ny ipCly kuJ mhIinaF qoN isafsI iksm dIaF itpxIaF krn df kMm sLurU kIqf ipaf hY. pihlF Auh jMmU-ksLmIr bfry boldy sn qF glq nhIN sI, ikAuNik Aus rfj dy Kfs hflfq ivwc POj nMU isvl pRsLfsn dI mdd leI izAUtI krnI aqy isafsI hmilaF df sfhmxf krnf pYNdf qy iPr AunHF df jvfb vI dyxf pYNdf sI. iPr Auh ibnF vjHf pMjfb bfry eydF dIaF itpxIaF krn lwg pey, ijhVIaF pRDfn mMqrI aqy gRih mMqrI kr skdy hn, pMjfb df muwK mMqrI jF puls df muKI vI kr skdf hY, pr POj dy muKI df AunHF gwlF nfl ies vkq dy hflfq ivwc koeI sMbMD hI nhIN bxdf. AunHf nMU POj dy muKI vjoN gvFZI dysL dI POj, Aus dysL ivwcoN huMdI awqvfdI srgrmI dy bfry vI itpxIaF krn df aiDkfr hY, pr Auh hor awgy vD ky Aus dysL dy isstm bfry ieh kihx qwk phuMc gey ik Bfrq nfl sMbMD suDfrny hn qF pfiksqfn nMU ieslfmI dysL dI bjfey Drm inrpwK dysL bxnf pvygf. Aus dysL ivwc ikwdF df isstm rwKxf hY, ieh AunHF df mfmlf hY. sfAUdI arb ivwc ieslfmI rfj hY, Aus nfl Bfrq dy sMbMD hn. bMglf dysL vI ieslfmI dysL aYlfinaf jf cwukf hY. sfzy Aus dysL nfl vI suKfvyN izplomyitk sMbMD hn, keI hor ieho ijhy dysL vI hn qF POj dy muKI nMU gvFZ dy isrP iewk dysL AuWqy ieh sLrq lfAux dI loV nhIN ik Drm inrpwK hovy qF sMbMD suDrngy.
aslI gwl ieh hY ik sfzy dysL ivwc keI sfbkf POjI jrnYl syvf-mukqI mgroN rfjnIqI ivwc afAuNdy qy iewk jF dUsrI Jfk leI Xqn krdy rhy hn. ieh kMm irtfier ho ky nhIN krdy, Auh vrdI lfhux qoN pihlF hI afpxy afKrI sflF dOrfn eydF dy ibafnF nfl iksy Kfs iDr nUM sMkyq dyxy sLurU kr dyNdy hn ik mYN quhfzI rfjnIqk lfeIn ivwc iPwt bYTx leI iqafr hF. ies vkq kyNdr srkfr ivwc iewk ieho ijhf BfrqI POj df jrnYl mMqrI bixaf bYTf hY, ijs ny afpxy afKrI do sflF dOrfn vkq dI srkfr nfl afZf lf ky ivroDI pfrtIaF ivwcoN srkfr df bdl bx ky AuWBr rhI pfrtI nMU iesLfrf kr idwqf sI ik mYN syvf df mOkf cfhuMdf hF. iewk hor jrnYl ny vrdI lfhuMdy sfr sfzy pMjfb dI ivDfn sBf leI hoeIaF coxF ivwc iksmq ajLmfeI sI qy ieho ijhI Jfk ies vkq dy POjI kmFzr nUM vI ho skdI hY. ies leI Auh mn dI murfd hfsl krn vfsqy kuJ vI khI jFdf ho skdf hY. lokqMqr hY qF ies ivwc jo mrjLI bolx df hwk sfiraF nMU hY, pr kuJ hwd hoxI cfhIdI hY.