-ਲਾਲ ਚੰਦ ਸਿਰਸੀਵਾਲਾ
ਸਾਡੇ ਗੁਆਂਢ ਇੱਕ ਜੋੜਾ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਲੀ ਗੁਆਂਢ ਅਤੇ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕਾਂ ਨਾਲ ਵਧੀਆ ਪਿਆਰ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਦੇ ਉੱਚੀ ਬੋਲਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਸੁਣੇ, ਪਰ ਸਾਲ ਕੁ ਬਾਅਦ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਪਤੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ 'ਚ ਬੋਲਦੇ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਕਲੇਸ਼ ਵਧਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਵਧੀਆ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਹੋਣ, ਕਿਸੇ ਬਾਰੇ ਮਾੜਾ ਚੰਗਾ ਨਾ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਤਕਲੀਫ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਲੇਸ਼ ਦਾ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਲੱਗਾ। ਇਕੱਠੇ ਸੈਰ 'ਤੇ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੇ ਤੇ ਕਲੇਸ਼ ਦਾ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਸਮਝ ਨਾ ਆਉਂਦਾ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਹੱਦ ਹੋ ਗਈ, ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਆਦਮੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੂਟਕੇਸ ਤੇ ਬੱਚੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕੀਂ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਾਂ ਕਿ ਇੰਝ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਬਿਠਾ ਕੇ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।
ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਸਨ। ਲਾਣੇ ਵਿੱਚ ਕੱਟਣ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਜੋੜਾ ਵੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਲੇਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜਾਣ ਕੇ ਦੱਸੋ, ਤਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਪਰਵਾਰ ਨੂੰ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕੀਏ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਗੱਲ ਘਰ ਦਿਆਂ ਕੋਲ ਚਲੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਲੇਸ਼ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੂੰ ਪੇਕੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ, ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਮੈਂ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੀ, ਪਰ ਇਹ ਦੱਸ ਕਿ ਤੇਰੇ ਮੁਤਾਬਕ ਤੁਹਾਡਾ ਝਗੜਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਗੱਲ ਲੁਕੋਣੀ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਕਸੂਰ ਹੋਵੇ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਦੱਸਣਾ। ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਕਸੂਰਵਾਰ ਨਹੀਂ ਕਹਿਣਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਗਲਤੀ ਨੂੰ ਮੰਨ ਕੇ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਘਰ ਹੀ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹਨ।
ਮਾਤਾ ਕੋਲ ਪੀੜ੍ਹੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਦਿਆਂ ਕਲੇਸ਼ ਦੇ ਜੋ ਕਾਰਨ ਦੱਸੇ, ਉਹ ਬੜੇ ਹੀ ਮਾਮੂਲੀ ਸਨ। ਡਿਊਟੀ ਉਤੇ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਛੋਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਫਿਫਟੀ, ਰੁਮਾਲ, ਜੁਰਾਬਾਂ ਆਦਿ ਨਾ ਮਿਲਣੀਆਂ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣ-ਆਉਣ ਸਮੇਂ ਤਿਆਰੀ ਨਾਲ ਸਾਮਾਨ ਨਾ ਸਾਂਭਣਾ ਅਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੱਕੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਾਲ ਸਬਜ਼ੀ ਦਾ ਬਣਨਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸਨ। ਫਿਰ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪੁੱਛਿਆ। ਉਸ ਕੋਲ ਵੀ ਇਹੋ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਸਨ। ਮਾਤਾ ਨੇ ਝਗੜੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸੇ। ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਣ ਤਾਂ ਹੱਲ ਹੋਣੀ ਸੁਖਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਗਏ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਮੈਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਮਾਲਾ-ਮਣਕੇ' ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਾਈਨਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਕਿ ‘ਹਰ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਥਾਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਾਣ-ਆਉਣ ਸਮੇਂ ਸਾਮਾਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।’ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਘਰ ਵਰਗਾ ਖਾਣਾ-ਖਾਣ ਦੀ ਚਾਹਤ ਨਾਲ ਪੀ ਜੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹੋਟਲ 'ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਓਥੇ ਕੰਧ 'ਤੇ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਹਫਤੇ ਦਾ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਦਾਲਾਂ-ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਮੀਨੂੰ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਜੋੜੇ ਦਾ ਕਲੇਸ਼ ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੱਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਆਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਤੇ ਮਾਤਾ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਗੱਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ। ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਮਾਤਾ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਆਉਂਦਿਆਂ ਸਵੇਰ ਦੀ ਚਾਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪੀਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਸਤੇ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ।
ਬਿਨਾਂ ਸਮਾਂ ਗਵਾਏ ਬੈਠਦਿਆਂ ਹੀ ਮਾਤਾ ਨੇ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਆਖੇ, ਉਹ ਝੰਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਸਨ, ‘ਬੱਚਿਓ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਗੱਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੀਏ। ਨਹੀਂ ਭਾਈ, ਤੁਸੀਂ ਆਪੇ ਘਰੇ ਰਾਜ਼ੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ...।’
‘ਨਹੀਂ ਬੇਬੇ, ਤੁਸੀਂ ਕਹੋ। ਤੁਹਾਡੇ ਬਿਨਾਂ ਇਥੇ ਸਾਡਾ ਹੋਰ ਕੌਣ ਹੈ।’
ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਬੇਬੇ ਨੇ ਗੱਲ ਅੱਗੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ‘ਤੁਹਾਡੇ ਸੁਭਾਅ ਤੇ ਮਿਲਵਰਤਣ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਝਗੜੇ 'ਚ ਦਖਲ ਦੇਈਏ। ਸੁਣ ਕੁੜੀਏ, ਸਾਰਾ ਘਰ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਚੱਲਦੈ। ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਦਾ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਘਟਾ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਇੱਕ ਥਾਂ ਰੱਖ ਦਿਆ ਕਰ। ਚੱਕ ਭਾਈ ਤੂੰ ਆਪੇ ਲਿਆ ਕਰ। ਜਦੋਂ ਕਿਤੇ ਜਾਣਾ ਹੋਵੇ, ਸਾਮਾਨ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਝੋਲੇ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਕਰ। ਅਸੀਂ ਕਈ-ਕਈ ਡੰਗ ਚੱਟਣੀ ਨਾਲ ਵੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕੀਤੈ। ਜੁਆਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦਿਆਂ ਜੇ ਕਿਤੇ ਦਾਲ-ਸਬਜ਼ੀ ਨ ਬਣੀ, ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ‘ਕੀ ਖਾਧੇ ਦਾ ਖਾਣਾ।’ ਬਾਕੀ ਕੁੜੀਏ ਆਹ ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੋਂ ਕਾਗਤ ਫੜ ਲੈ। ਜੇ ਨਾ ਅਹੁੜੇ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਬਣਾ ਦਿਆ ਕਰ। ਜੇ ਹਾਲੇ ਵੀ ਲੜੇ ਤਾਂ ਆਹ ਖੂੰਡੀ ਦੇਖ ਲੋ।; ਬੇਬੇ ਨੇ ਆਪਣਾਪਣ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਤੇ ਸਿਆਣਿਆਂ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਘਰ 'ਚੋਂ ਹਾਸੇ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।